Κάθε πνευματικό δημιούργημα προστατεύεται από τον Νόμο 2121/1993 από τη στιγμή της δημιουργίας του χωρίς άλλες διατυπώσεις. Οπότε, αυτομάτως όλα τα πνευματικά δημιουργήματα προστατεύονται από τον νόμο για την πνευματική ιδιοκτησία, εφόσον τηρούν τις προϋποθέσεις του.
Συχνές ερωτήσεις
Είναι η προστασία και η αδειοδότηση το ίδιο πράγμα;
Όχι. Η διαφορά αυτή γίνεται κατανοητή αν δούμε δύο σημειώματα. Εάν για παράδειγμα ένα έργο (π.χ. ένας δικτυακός τόπος) έχει το σημείωμα Copyright 2013 Α.Π.Θ., αυτό αποτελεί ένα σημείωμα που έχει αποδεικτικό κι όχι συστατικό τύπο και το οποίο είναι δηλωτικό του δικαιούχου του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας. Παράλληλα μπορεί να υπάρχει και άδεια π.χ. Creative Commons Αναφορά η οποία να επιτρέπει οποιαδήποτε χρήση του έργου, εφόσον γίνεται αναφορά στον δημιουργό.
Τι είναι οι ανοικτές άδειες;
Πρόκειται για τύπους αδειών που επιτρέπουν στον τελικό χρήστη να πραγματοποιεί πράξεις που διαφορετικά θα περιορίζονταν από την άσκηση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας. Αποτελούν και αυτές μορφή αδειών εκμετάλλευσης και τρόπο άσκησης του περιουσιακού και ηθικού δικαιώματος.
Είναι οι ανοικτές άδειες και οι άδειες copyleft το ίδιο;
Όχι. Όλες οι άδειες copyleft είναι ανοικτές αλλά όλες οι ανοικτές άδειες δεν είναι copyleft. Σύμφωνα με τον ορισμό του Ιδρύματος Ανοικτής Γνώσης, ανοικτές είναι οι άδειες που είτε επιβάλλουν την αναφορά στον δημιουργό είτε επιβάλλουν – εκτός από την αναφορά στον δημιουργό – και τη διάθεση παραγώγων έργων με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις όπως και το πρωτότυπο έργο.
Πού μπορώ να βρω υλικό με ανοικτές άδειες;
Στο διαδίκτυο υπάρχει πληθώρα ιστοτόπων όπου διατίθεται τέτοιου είδους υλικό. Προτεινόμενοι ιστότοποι για ακαδημαϊκό εκπαιδευτικό υλικό βρίσκονται στο υλικό των συναντήσεων κατάρτισης (Έντυπο υλικό/open content URLs list).
Πώς καταλαβαίνω με τι τύπο άδειας διατίθεται το υλικό που βρίσκω στο διαδίκτυο;
Πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη μας ότι όπου δεν αναφέρεται ρητώς η ανοικτή άδεια, το σύνολο των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας παρακρατείται από τον δικαιούχο και άρα ο χρήστης έχει μόνο τα δικαιώματα που προκύπτουν από τους νόμιμους περιορισμούς του δικαιώματος. Πολλοί ιστότοποι αναφέρουν αναλυτικά τους όρους χρήσης, τους οποίους πρέπει να διαβάζω προσεκτικά και να σέβομαι σε κάθε περίπτωση.
Πώς θα αποφασίσω ποια ανοικτή άδεια θα συνοδεύει το υλικό του διδάσκοντα;
Η απόφαση αυτή είναι αποκλειστικά του διδάσκοντα. Ωστόσο η Ομάδα Υποστήριξης του Αριστοτελείου προτείνει τις άδειες Creative Commons 1) Αναφορά, 2) Αναφορά – Παρόμοια διανομή.
Πού πρέπει να εμφανίζεται η ανοικτή άδεια στο υλικό του διδάσκοντα;
Οι άδειες πρέπει να φαίνονται στην αρχή και το τέλος κάθε αρχείου του μαθήματος (ppt, word κ.λπ.), όπως εμφανίζονται στα templates που θα βρείτε στο υλικό των συναντήσεων κατάρτισης. Προσοχή! Εκτός από τις άδειες, με τον ίδιο τρόπο πρέπει να φαίνεται και η χρηματοδότηση του έργου.
Πώς κάνω σωστή παραπομπή σε πολυμεσικό υλικό (εικόνες, φωτογραφίες, ήχος, βίντεο) που διατίθεται με ανοικτές άδειες;
Μπορώ να κάνω αντιγραφή του url και – όπου φαίνεται – να αναφέρεται ο δημιουργός και ο τίτλος του έργου. Ένα εύκολο εργαλείο για σωστή και γρήγορη παραπομπή είναι το plug in openattribute.com. Είναι καλή πρακτική όταν αδειοδοτώ το έργο μου, να περιγράφω και τον τρόπο με τον οποίο θέλω να γίνεται αναφορά στο δημιουργό.
Έχω έτοιμο υλικό του διδάσκοντα, το οποίο εμπεριέχει εικόνες και αποσπάσματα από διάφορες πηγές που δεν κατονομάζονται. Τι πρέπει να κάνω;
Όποια άδεια και να έχει το υλικό που χρησιμοποιώ, το μόνο βέβαιο είναι ότι πρέπει να υπάρχει τεκμηρίωσή της πηγής του (αναφορά στην πηγή και τον δημιουργό). Άρα το πρώτο βήμα είναι να αναζητηθούν οι πρωτογενείς πηγές με τη βοήθεια του διδάσκοντα που συνέταξε το υλικό. Ακολούθως, εξετάζεται αν οι πηγές υπόκεινται σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και εφόσον ναι, εάν διατίθενται με ανοικτές άδειες. Τα επόμενα βήματα περιγράφονται στα στάδια εκκαθάρισης.
opencourses@auth.gr 
2310 995381
